ROUND SPERMATID INJECTION ( ROSI), Azərbaycan dilində yumru hüceyrə iynəsi deməkdir. Spermatonegenezdən sonra əmələ gələn haploid hüceyrə qrupudur. Spermiogenezdən sonra onlar yetkin sperma hüceyrələrinə çevrilirlər. Bu texnikanın tətbiqi bu hüceyrələr arasında inkişaf üçün uyğun olan hüceyrələri seçmək və onları oosit sitoplazmasına mikroinyeksiya etməkdir. Sa və Sb dövrünün intrasitoplazmik mikroinyeksiyaları bu texnikaya daxildir.
Grade I: Round spermatid (yuvarlaq spermatid hüceyrələri)
Yumruvari spermatid hüceyrələrinin ən erkən mərhələləridir. Haploid olmasına baxmayaraq, protoamin miqdarı və
sentriol dizaynı baxımından kifayət qədər yetkin deyillər.
Sa1: Spermatid nüvəsini hamar səthlə əhatə edən kiçik həcmli sitoplazmanın diametri təqribən 8 – 10 m-dir və sıx nüvə quruluşuna malikdir. Nüvə periferiyasında daha sonra akrozomu əmələ gətirəcək akrosomal vezikül var.
Sa2: Sa1 spermatid formasına çox oxşar olsa da akrosomal vezikül aydın müşahidə olunur
Grade II: Elongating spermatid (uzanma olmaqda olan):
Bu dövrdə spermatidlər inkişafın dayandırılmasından əvvəl ən inkişaf etmiş mərhələdədir. Protaminin miqdarı kifayət qədər yüksək səviyyəyə və proksimala çatır, sentriol distal ilə sinxron naxışa başlayır. Spermatid ROSI prosesi üçün kifayət qədər yetkinləşir.
Sb1: Dəyirmi baş və yuvarlaq əsas quruluşa malikdir. Bununla belə, uzanma başlayır. Nüvə səthinin üstündəki akrosomal vezikül bölməsində görünür.
Sb2: Dəyirmi başın içərisində akrosomal vezikül vasitəsilə plazma membranından ayrılan və sitoplazmanın yuxarı hissəsinə doğru irəliləmiş oval nüvələr var. İndi uzanma artır. Sitoplazma yalnız çıxmağa başlayan akrosomal vezikülün yuxarı hissəsində yoxdur.
Grade III: Elongated spermatid (uzanmış olan):
Spermatidlərin qabaqcıl mərhələdə inkişafı başlamış və akrosomal inkişaftamamlanmışdır. Bu dövrdə inkişafın
dayandırılması adi haldır. Bu dövrdə həyata keçirilən prosedurlarda istifadə edilən hüceyrələr uzanmış üceyrələrdir və oosit aktivləşdirildikdən sonra mikroinyeksiya prosesi bütövlükdə tətbiq edilir. İndi proses ROSI deyil, ELSI prosesidir.
Sc1: Mitoxondrial boyun formalaşması yuvarlaq başlı və uzun nüvəli bu spermatidin inkişaf səviyyəsindən başlayır.
Sc2: Baş fərqli olaraq uzanmağa başlayır. Sitoplazmatik sıxlıq nüvənin ətrafındadır.
Sc3: Bu mərhələdə hüceyrənin uzanmış, akrosomal qapaq əmələ gəlməsi sitoplazmadan tamamilə çıxır.
Grade IV: Mature Elongated spermatid (Yetişmiş və uzanma olan spermatid):
Sd1 və Sd2 dövr hüceyrələri ELSI prosesinin mühüm seçilmiş qruplarıdır. Sd3 və Sd4 dövrünün spermatidləri göründüyü zaman sperma tapma ehtimalı çox yüksək olur.
Sd1: Başın uzun olduğu müşahidə edilən inkişaf mərhələsidir. Sitoplazmatik sıxlıq akrosomal vezikülün dibinə doğru
cəmləşmişdir.
Sd2:Nüvənin aşağı hissələrində sitoplazmatik sıxlıq görülməyə başlayır.
Sd3: Sitoplazmatik sıxlıq səviyyəsi indi nüvənin aşağı hissəsindədir
Sd4: Sitoplazmatik sıxlıq manjet kimi fərqlənir, spermatid boyunda damcıya çevrilməyə başlayır.
Normalda bədən hüceyrələrində 46 xromosom (23+23), yetkin və yeni nəsli verməyə hazır olan gamet hüceyrələrində isə 23 xromosom var. 23 dişidən (n=23, haploid)tək xromosom dəsti və kişilərdən 23 xromosom (n=23, haploid) birləşərək yeni hüceyrəni (n=46), diploid hüceyrəni əmələ gətirir.
İllərdiristifadə edilən ROSI tətbiqlərində seçilmiş yuvarlaq hüceyrələr oosit sitoplazmasına yeridilirdi. Dəyirmi hüceyrə mikroinyeksiyasında istifadə edilən mikropipetlərin daxili diametri böyük olduğundan, ROSNI məqsədləri üçün hazırlanmış daha dar daxili diametrli mikroinyeksiya pipetləri ilə oosit membranının və sitoplazmanın zədələnməsi azaldılmış və daha az zərər verən prosedur əldə edilmişdir. Eyni üstünlük, yəni nəsil ROSI, həmçinin əməliyyatlarda üstünlük kimi uğurun artmasına səbəb olmuşdur.
ROSI tətbiqində rast gəlinən başqa bir problem, yuvarlaq hüceyrə nüvəsinin ətrafındakı sıx və bol sitoplazmanın kişi pronukleusunun özünü göstərməsini çətinləşdirməsidir. Yeni nəsil hibrid materialda həriki qabaqcıl yuvarlaq hüceyrələr seçilir və bu hüceyrələrinyeksiyadan əvvəl yuvarlaq nüvə quruluşundan ayrılır və pipetdə saxlanılan bütün qalan sitoplazma ilə yeridilir. Bu protokolda düzgün hüceyrələrin seçilməsinitəmin edən dördlü enzimatik ayırılma (Kollagenaza tip-IV, Eritroliz, Tripsin və DNTaz) ilə daha təsirli şəkildə aşkarlana bilən hüceyrələr hər oosit və sitoplazmada ən az100-150 toplanır. və nüvə bölgələri elektrik cərəyanına məruz qalmazdan əvvəl ayrılır və bir yerdə saxlanılır, stimullaşdırma ilə stimullaşdırılan yetkin oositlərə köçürülür.
İstifadə edilən hüceyrələrin yetişməmiş olması, genetik köçürmə problemləri və epigenetik aktivasiya problemləri (seçilmiş hüceyrələrin ferment aktivləşməsi, sentriol meydana gəlməsi problemləri kimi) səbəbiylə sperma hüceyrələri qədər müvəffəqiyyət əldə edilə bilməz.tətbiqi həyata keçirən insanların təcrübəsi inkişaf edərsə, bu texnika gələcəkdə daha yaxşı nəticələr verəcəkdir.
Məlum olduğu kimi, boşalma hüceyrələri onları qoruyan və onların bədən daxilində hərəkətinitəmin edən seminal plazmadadır. Tərkibində sıx zülal olan bu maye, yetkin sperma hüceyrələrini qorumaq və köçürmək üçün təşkil edilmişdir. Təəssüf ki, spermatid hüceyrələri boşalma mayesindən təcrid olunduqda və emal edildikdə,testis spermatidləri ilə eyni reaksiyaları verə bilməzlər, lakin bu hüceyrələrlə təcrübə və tədqiqatlar davam edir.
Hüceyrələrin dondurulması və əridilməsi bu hüceyrələrin birdən çox sınaqda istifadə edilməsini, xəstənin təkrar xaya əməliyyatlarına məruz qalmasının və maddi və mənəvi yorğunluğun qarşısını almağı və hüceyrələrin -1960C-də saxlanmasını hədəfləyən birtexnikadır. və ərimə hiperosmotik stimullaşdırma təmin etdiyi üçün nüvə-sitoplazmanın ayrılması prosesini asanlaşdırır. Ancaq bu hüceyrələr sperma hüceyrələrindən fərqli bir quruluşa sahib olduqları üçün xüsusilə əridikdən sonra bu hüceyrələrin yenidən tapılıb seçilməsi böyük təcrübə və səbirtələb edən bir proses olduğu üçün böyük əhəmiyyət kəsb edir.
Spermatogenetik hüceyrələr sıx somatik hüceyrə yığılmalarında olduğu üçün müxtəlif fermentlər(Kollagenaztip-IV, Eritroliz, Tripsin və DNTaz), inkubasiyalar, sentrifuqalar və çökmələr vasitəsilə aşkar edilir. Hüceyrə biologiyasını yaxşı bilən təcrübəli komandanın olması çox vacibdir. Bu baxımdan böyük dəyərə malikdir.
Xüsusilə ROSI prosesində Preimplantasiya Genetik İdentifikasiya (PGT) prosesi böyük əhəmiyyət kəsb edir.Bu texnika ilə bu hüceyrələrin genetik köçürülməsində meydana gələ biləcək problemlərin aşkarlanması və rüşeymlərin əmsalını artırmaq üçün sağlam embrionların seçilib köçürülməsi böyük əhəmiyyət kəsb edir və sağlam hamiləliyitəmin edir.
Leave a Reply