POLİP, ENDOMETRİOM, MİOMLARIN IVF MÜALİCƏSİNDƏ ƏHƏMİYYƏTİ NƏDİR?

Uşaqlığın daxili divarından, yəni polip dediyimiz endometriumdan əmələ gələn xoşxassəli strukturlar ölçülərinə görə önəmlidir. Ümumiyyətlə qəbul edilir ki,1,5 sm-dən aşağı poliplər müalicənin müvəffəqiyyətinə təsir etmir. Bu ölçüdən daha böyük poliplər varsa, histeroskopiya deyilən bir prosedurla müalicədən əvvəl bu quruluş aşkar edilməlidir.

Endometrioma və ya şokolad kistləri kimitanınan strukturlar yumurtalıqlarda yerləşən və yumurtalıq tutumuna, yəni yumurtaların sayına və inkişafına təsir edə bilən strukturlardır. Lakin müalicə yanaşmasında bu kistlərin ölçüsü vacibdir. Ümumiyyətlə, 3 sm-dən kiçik endometrioma kistləri cərrahi müdaxilə tələb etmir. Daha böyük hallarda, hər xəstədə cərrahiyyə nəzərdə tutulmaya bilər. Əməliyyat qərarı yumurtalıqların ultrasəs müayinəsi, xəstənin yaşı və əgər varsa, əvvəlki cəhdlər nəzərə alınmaqla qəbul edilməlidir.

Mioma uşaqlığın əzələ qatından əmələ gələn xoşxassəli şişdir. Mioma varlığında miomanın yeri, xüsusilə endometriuma yaxınlığı, endometrial boşluq adlanan embrionun yerləşdiriləcəyi yerin bütövlüyünü və hamarlığını pozub-pozmaması vacibdir. Endometrium boşluğuna təzyiq edirsə və embrionun yerləşdirilməsinə mane olursa, müalicədən əvvəl histeroskopiya ilə çıxarılmalıdır. Endometriuma zərər verməyən miomaların ölçüsü vacibdir və ümumiyyətlə 7 sm-dən böyük olan miomaların çıxarılması düşünülə bilər. Cərrahi müdaxilə tələb olunur, çünki bu ölçüdə olan miomalar hamiləlik zamanı böyüyərsə problem yarada bilər. Lakin qadının yaşı böyükdürsə, yəni 38 yaşdan yuxarıdırsa, əməliyyata üstünlük verilmir və vaxtitirməmək üçün dərhal müalicəyə başlanılır. Xülasə, əgər mioma varsa, miomanın yeri, ölçüsü, qadının yaşı və əgər varsa əvvəlki müalicələr nəzərə alınaraq əməliyyat qərarı verilir. Ümumiyyətlə, müalicəyə mioma əməliyyatından 4-6 ay sonra başlanmalıdır.

SIS (Saline Infusion Sonography) (uşaqlığa maye yeridilərək endometriumun dəyərləndirilməsi): Ultrasəs müayinəsizamanı uşaqlığın daxili divarında (endometrium) şübhəli görünüş, polip və ya mioma şəkli olduqda, ultrasəs müayinəsi altında uşaqlığa maye yeridilməsi ilə həyata keçirilən əməliyyatdır. İncə kateter vasitəsilə verilən mayenin təsiri ilə uşaqlığın daxili divarından qaynaqlanan miomalar, poliplər və yapışmalar haqqında məlumat əldə edilir. Bu prosedur anesteziya tələb etmir, heç bir ciddi fəsada və ağrıya səbəb olmur. Ümumiyyətlə, menstruasiya bitdikdən sonra bir həftə ərzində bunu etmək tövsiyə olunur.

HSG (histerosalpinqoqrafiya) (Uşaqlıq görüntüsü): Qiymətləndirmələr nəticəsində sperma problemi olmayan cütlüklərdə qadının borularında problem olub-olmadığını ortaya çıxarmaq üçün çox əhəmiyyətli bir müayinədir. Uterus filmi, mayenin borular vasitəsilə uterusa keçməsizamanı çəkilmiş birrentgen filmidir. Uterus filmində verilən maye yağlı və ya su əsaslı ola bilər. Bu,texniki məsələdir və filmi çəkən şəxsin qərarıdır. Uterus filminin çəkilişizamanı heç bir ciddi ağrı olmur. Nadir hallarda xüsusilə cinsi əlaqə zamanı problem yaşayan qadınlarda anesteziya tələb oluna bilər. Uşaqlıq pərdəsi ilə boruların keçiriciliyində və quruluşunda problem olub-olmadığı, həmçinin uşaqlığın daxili divarından qaynaqlanan problemlərin olub olmadığı müəyyənləşdirilə bilər. Ümumiyyətlə, menstruasiya bitdikdən sonra ilk 3-4 gün çəkiliş üçün ən uyğun günlərdir.

H/S (Histeroskopiya) (Endometriumun vizual müayinəsi müayinəyə imkan verən əməliyyat):

Uterusun daxili hissəsini vizual müayinə etməyə imkan verən bir növ bu əməliyyatdır. Anesteziya və ya lokal anesteziya ilə klinika şəraitində həyata keçirilə bilən kiçik bir prosedur.

Ancaq böyük bir polip və ya myoma varsa əməliyyat otağının şərtləritələb oluna bilər. Uterusa maye yeridilməsi (duman) və ya ultrasəs və ya uterus filmi ilə uterusda bir problemin aşkarlanması və ya şübhə olduqda, in vitro gübrələmə müalicəsi aparmadan əvvəl histeroskopiya ilə uşaqlığın içini mütləq görmək lazımdır. Xüsusilə intrauterin yapışmalar, poliplər və ya intrauterin miomalar və eynizamanda diaqnoz və müalicə üçün yeganə üsul histeroskopiyadır.

Histeroskopiyada ucunda optik cihaz olan nazik bir cihazdan istifadə edilir. Alət uşaqlıq ağzından keçirilir və

uşaqlığın daxili hissəsi gözlə görülür. Bu vaxttəsbit edilən problemli strukturlar aradan qaldırıla bilər. Ümumiyyətlə, prosedurdan 2-4 saat sonra xəstə klinikadan çıxıb evə gedir. Bu prosedur üçün ən yaxşı vaxt menstruasiya bitdikdən sonra növbəti bir həftəlik müddətdir.

Laparoskopiya: Göbəkdən iynə daxil edilərək qarın boşluğunun daxili hissəsinin müşahidə olunduğu endoskopik əməliyyatdır. Boru problemi olan xəstələrimizdə borulardakızədə və problemlərin aşkara çıxarılmasında qızıl standart adlanan ən yaxşı üsuldur. Adətən menstruasiya bitdikdən sonra bir həftə ərzində və anesteziya altında edilir. Xəstə xəstəxanada 4-6 saat qaldıqdan sonra evə göndərilir. Ancaq borularda ciddi problemlər varsa, məsələn, böyük bir hidrosalpinks çıxarılıbsa və ya qarın içərisinin çox yapışdığı aşkar edilərsə, belə hallarda bir gecə xəstəxanada müşahidə altında qalmağıtövsiyə olunur. Müayinələr nəticəsində heç bir problem aşkarlanmayan cütlüklərdə laparoskopiya ilə boruların vəziyyəti dəqiq müəyyən edilə bilər. Yəni laparoskopiya uşaq sahibi olmaq üçün müraciət edən və müayinələrdə heç bir problem aşkarlanmayan cütlüklərə, uşaqlıq yolu ilə borularında problem olduğundan şübhələnən cütlərə, uterus filmi və ya ultrasəs ilə aşkar edilən böyük hidrosalpinksləri olan və bu strukturları çıxarılması lazım olan qadınlara edilən faydalı endoskopik əməliyyatdır.

Hidrosalpinks: Birinfeksiyadan sonra boruların tıxanması nəticəsində meydana gəlir və borunun maye ilə dolu şişmiş hissələrinə verilən addır. Hidrosalpinks adətən uterus filmi ilə, bəzən isə ultrasəs müayinəsizamanı aşkar edilə bilər. Hidrosalpinks varlığında birbaşa süni mayalanma (in vitro gübrələmə) müalicəsinə keçid bəzirisklərə səbəb ola bilər. Borunun bu maye ilə dolu, şişmiş hissələrindəki maye yenidən uşaqlığa sızaraq, in vitro gübrələmə müalicəsinin sonunda uşaqlığa köçürülən embrionların yapışmasını çətinləşdirir. Bu səbəbdən müalicədən əvvəl hidrosalpinkslərin, xüsusən də böyük ölçüdə olan və ultrasəs ilə müşahidə oluna bilənlərin çıxarılmasıtövsiyə olunur. Ultrasəs müayinəsi ilə görülə bilməyən, lakin uşaqlıq yolu ilə hidrosalpinksi aşkar edilən xəstələrdə ilk olaraq laparoskopiya edilərək bu strukturlar haqqında qəti fikir əldə edilə bilər. Bu strukturların çıxarılması üçün açıq cərrahiyyə edilə bildiyi halda, ümumiyyətlə laparoskopiya deyilən endoskopik əməliyyat aparılır. Laparoskopiyada anesteziya altında göbəkdən qarın boşluğuna iynə yeridilir və bu strukturlar bəzi alətlərlə çıxarılır. Qarında çoxlu yapışma olan xəstələrdə laparoskopiya zamanı bu strukturların uşaqlıq yolu ilə əlaqəsi kəsilə bilər.